به گزارش سینماپرس، محمدسرشار مدیر شبکه کودک و نوجوان تلویزیون است. او به‌عنوان یکی از مدیران جوان سیما، تاکنون اقدامات مختلفی انجام داده و یکی از مسوولان پاسخ‌گوی صداوسیماست.

شبکه کودک و نوجوان، یکی از شبکه‌های تلویزیونی کشور است که در سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران مدیریت می‌شود. هم‌اکنون کانال پویا و کانال نهال تلویزیون، توسط شبکه کودک و نوجوان مدیریت می‌شوند. برای بررسی عملکرد این شبکه و برنامه‌های آینده‌اش با محمدسرشار مدیر این شبکه گفت‌وگویی انجام داده‌ایم که در ادامه می‌خوانید.

امروز شبکه‌های تلویزیون را باید چطور دسته‌بندی کنیم؟
شبکه‌های تلویزیونی را می‌توان بر سه اساس دسته‌بندی کرد: توده‌های مخاطب، قالب‌های برنامه‌ای یا موضوعات محتوایی.
دسته‌بندی شبکه‌ها براساس توده‌های مخاطب همان راهبرد «بخش‌بندی مشتری» (Segmenteation) در علم مدیریت بازاریابی است که ممکن است براساس رده سنی، جنسیت، زبان، محل زندگی، دین، نژاد یا قومیت و ... انجام شود. چون شبکه‌هـــای تلویزیونی ذاتاً «رســـــــانه همگانی» (Mass Media) هستند و با توده‌های مخاطب رو به ‌رویند؛ یک راه‌حل این است که سراغ «نوع» مخاطبان دارای ویژگی‌های نزدیک به‌هم برویم و برای مصرف تلویزیونی این توده یا بخش مخاطب، برنامه‌ریزی کنیم. البته اگر درباره رسانه‌های تعاملی (اینتراکتیو) یا خلاق (کریتیو) می‌پرسیدید؛ پاسخ دیگری باید داده می‌شد. بخش‌بندی مخاطب براساس محل سکونت می‌تواند شبکه‌های محلی یا ملی/بین‌المللی را شکل دهد.  
ویژگی زبان می‌تواند شبکه‌های فارسی‌زبان، عرب‌زبان، انگلیسی‌زبان و ... را به‌وجود بیاورد. رده‌بندی سنی می‌تواند شبکه‌های خردسالان، کودکان، نوجوانان یا بزرگسالان را تأسیس کند و... و.

شبکه کودک براساس بخش‌بندی سنی است؟  
بله. تأسیس شبکه کودک براساس دو راهبرد «بخش‌بندی مخاطب» و «پاسخ کامل (Whole Solution) به مصرف تلویزیونی» بوده‌ که اگر فرصت شد؛ توضیح می‌دهم.
دسته دوم شبکه‌های تلویزیونی، براساس قالب‌های برنامه‌ای هستند. در این راهبرد، برای علاقه‌مندان به قالب مستند (فارغ از موضوع آن)، سریال، فیلم سینمایی، مسابقات، انیمیشن (فارغ از رده سنی) و ... شبکه‌های تخصصی ایجاد می‌شود.  
در این نگاه، بخش‌بندی مخاطب براساس ویژگی‌هایش مهم نیست بلکه قالب برنامه‌ای مورد علاقه او، اهمیت دارد. شبکه پویا در سال‌۱۳۹۱، با همین نگاه تأسیس شد تا انیمیشن‌های ایرانی و خارجی را به علاقه‌مندانش عرضه کند. دسته سوم شبکه‌های تلویزیونی، شبکه‌های موضوع‌محور هستند.  
برخی از مردم، فارغ از ویژگی‌های شخصی‌شان یا قالب‌های برنامه‌ای، به موضوعاتی علاقه‌مندند. مثلاً دوست دارند درباره قرآن، سلامت، ورزش، اقتصاد، محیط‌زیست و ...‌ فیلم ببینند، خبر بشوند، مستند تماشا کنند و... و. این هم یک نگاه برای راه‌اندازی شبکه‌های تلویزیونی است.

ملاک‌هایتان برای بخش‌بندی در شبکه کودک چیست؟
اگر بخواهیم خیلی دقیق، راهبرد بخش‌بندی مخاطب را برای شبکه کودک تعریف کنیم به یک «شبکه ملی فارسی‌زبان ویژه کوچک‌سالان زیر ۱۲ سال» می‌رسیم. در این تقسیم‌بندی، ویژگی‌هایی مانند نژاد، جنسیت و ... لحاظ نشده‌اند و موضوعیت ندارند. بر همین اساس، کانال پویا ویژه خردسالان زیر ۶ سال و کانال نهال ویژه کودکان ۶ تا ۱۲ سال است. اگر به کلیت معاونت سیما نگاه کنید چهار شبکه را می‌بینید که چهار رده سنی را پوشش می‌دهند: پویا برای خردسالان، نهال برای کودکان، امید برای نوجوانان ۱۲ تا ۱۸ سال و سه برای جوانان ۱۸ تا ۳۵ سال.

خودتان رضایت مخاطبان از شبکه را چطور ارزیابی می‌کنید؟
در هر رسانه‌ای، ابتدایی‌ترین بحث، جلب نظر مخاطب است. هر منبری نیازمند پامنبری است! در شبکه‌های تلویزیونی هم درصد بیننده مهم است. براساس نظرسنجی‌ها، شبکه پویا ۸۵درصد خردسالان را جذب خود کرده و شبکه نهال ۸۲‌درصد کودکان را پای تلویزیون می‌نشاند.

برخی معتقدند آمارهای سیما واقعی نیست!
این‌ها آمارهای مرکز تحقیقات سازمان صداوسیماست. اگر مرکز دیگری هست که در سطح ملی و هر فصل، چنین پیمایشی را اجرا می‌کند، خوب است که عرضه کند!

منتقدان می‌گویند بین بیننده و مخاطب مستمر تفاوت وجود دارد و این نکته در نظرسنجی سیما لحاظ شود!
بله. این نکته درستی است. همان‌طور که بین شنیدن و گوش‌دادن تفاوت است؛ بین بیننده و مخاطب هم می‌توان تفاوت قائل شد. داده‌های دیگری وجود دارد که میزان توجه مخاطب به برنامه‌ها و همین‌طور میزان اثربخشی آن برنامه‌ها را می‌توان بررسی کرد. 
به‌عنوان نمونه، ۱۰ برنامه برتر (Top Ten) کانال پویا بین ۵۵ تا ۷۰ درصد بیننده دارد. ده برنامه برتر کانال نهال هم توانسته بین بین ۳۹ تا ۵۰ درصد مخاطب داشته باشد.

گستره این نظرسنجی‌ها چقدر است؟
مرکز تحقیقات سازمان صداوسیما، مجموعه‌ای جدا از معاونت سیماست. آن‌ها در هر فصل، پیمایش‌های متعددی را در سطح ۳۱ شهر -که مراکز استانند- اجرا می‌کنند. موضوع یک پیمایش خردسالان چهار و پنج ساله است و موضوع پیمایش دیگر، کودکان ۶ تا ۱۱ سال. حتی برای نوجوانان ۱۲ تا ۱۷ سال هم پیمایش مجزا اجرا می‌شود.

آیا به استمرار تماشای برنامه‌ها هم توجه می‌شود؟
بله، سرمایه هر شبکه تلویزیونی، بینندگان وفادار یا همیشگی هستند. آمار این افراد هم موجود است. مثلاً برنامه مل‌مل، ۳۹درصد بیننده هفت روز هفته خردسال دارد. یا برنامه‌های نقاشی نقاشی و مهد پویا، هر کدام ۳۴‌درصد بیننده همیشگی دارند.

شبکه کودک در مواردی دچار حاشیه‌هایی می‌شود و موجی از انتقاد در میان برخی کاربران به‌راه می‌افتد. دلیل این قضیه را چه می‌دانید؟
این مساله دلایل بسیار متعددی می‌تواند داشته باشد. منتقدان شبکه کودک از کانال معاند آمدنیوز بوده‌اند تا افرادی که پخش موسیقی از شبکه را حرام می‌دانند. همه این طیف وسیع منتقدان را نمی‌توان از یک جنس دانست. مثلاً شبکه کودک در بحث حجاب، یکی از پیشروترین شبکه‌های تلویزیون ایران است اما آمدنیوز تلاش کرد با سوءاستفاده از کم‌اطلاعی عده‌ای، برای تخریب شبکه کودک کاری کند.
از نظر آنها، اگر در فیلم رابین هود، روسری سر روباه شود؛ اشکالی ندارد اما اگر یک گروه انیمیشنی شهرستانی، سر کلاغی کلاه یا روسری بگذارد؛ بد است! یا خبرنگاری که ۵۴ قسمت سریال طنز «اردوگاه حیوانات» را ندیده است یک‌دفعه در قسمت ۵۵ از شوخی دوستان دو برادر با همدیگر در یک اردوی دانش‌آموزی، تیتر «ازدواج همجنس‌بازان» را درمی‌آورد!

برای توازن بین سرگرمی و آموزش مسائل، چه ملاکی دارید؟
رویکرد محتوایی ما، تفکیک بین سرگرمی (Entertainment) و آموزش (Education) نیست. ما به دنبال ترکیب این دو در مفهوم نسبتاً جدیدی به نام «سرگرم‌آموزی» (Edutainment)  هستیم. برای همین شما در شبکه کودک می‌بینید که بچه‌ها هم به‌شدت طرفدار برنامه‌ها هستند و از دیدن آنها لذت می‌برند و هم وقتی از پای تلویزیون بلند می‌شوند؛ خانواده به وضوح حس می‌کند که این کودک، چیز بیشتری را نسبت به قبل آموخته و مهارت بیشتری برای زندگی کسب کرده.

اتاق فکر شبکه کودک چه کسانی‌اند؟
هم یک منظومه تربیتی، پشتیبان فعالیت‌های شبکه کودک است و هم هر برنامه‌ای به تناسب موضوع خود اتاق فکر دارد.

از مراکز موضوعی هم کمک می‌گیرید؟
بله، بسیار زیاد. برنامه‌های شبکه کودک روی دوش همین مراکز پژوهشی و علمی ایستاده‌اند. نظریه‌پردازان و پژوهشگران تربیتی چه در کلیات موضوع تربیت و 
چه در اجزای آن مانند تربیت اقتصادی، تربیت دینی، رشد جسمی، تربیت سیاسی و... به شبکه کودک کمک می‌کنند تا برنامه‌های حرفه‌ای‌تری ساخته شوند.

موافق تولید برنامه‌‎های میدانی نیستید تا شبکه‌تان بیشتر معرفی شود؟
اگر منظورتان برنامه‌هایی است که با حضور چند هزار نفر در جاهایی مانند برج میلاد تهران یا حافظیه شیراز و... برگزار می‌شوند؛ خیر. تا به حال در شبکه کودک اهتمام چندانی به تولید این چنین برنامه‌ها نداشته‌ایم. چون برنامه‌های میدانی این چنینی، معمولاً ازنظر استانداردهای تلویزیونی، قوت زیادی ندارند. ضمن اینکه مگر این برنامه‌های چند هزار نفری در دیگر شبکه‌ها، موجب معرفی بیشتر آن‌ها شده است!؟

چرا برنامه‌های برندی مثل «محله گل و بلبل» عموپورنگ و... در شبکه کودک نیستند؟
این مساله چند دلیل دارد. نخستین علتش، محدودیت‌های بودجه شبکه کودک است. برنامه‌ای مثل محله گل و بلبل برای یک فصل، هزینه‌ای به اندازه دو سال برنامه‌سازی در شبکه کودک داشته است! شبکه کودک براساس همان راهبرد «پاسخ کامل به مصرف تلویزیونی» خودش را متعهد می‌داند که به اندازه مصرف روزانه تلویزیونی خردسالان و کودکان، برایشان برنامه‌های سالم و جذاب تهیه کند. انتخاب شبکه این بوده است که با تعداد بیشتری برنامه‌ساز کودک کار کند و سفره گسترده و متنوعی از قالب‌های مختلف را به خردسالان و کودکان عرضه کند.
 البته مدل دیگر این است که به مدت زمان تماشای تلویزیون توسط بچه‌ها کاری نداشته باشد و به جای اینکه با چندین گروه برنامه‌ساز کار کند؛ همه آن بودجه را خرج یک برنامه برند بسیار گران‌قیمت کند. درست مثل اینکه برای سالم ماندن، یک رژیم غذایی سالانه را انتخاب کنید و آهسته و پیوسته جلو بروید یا اینکه چند شب در سال، به گران‌ترین رستوران شهر بروید و همه پولتان را خرج کنید و بقیه روزها، چیزی برای خوردن نداشته باشید!

نگران ریزش مخاطب با مدل بخش‌بندی‌تان نیستید؟
به هیچ‌وجه! پیمایش‌ها نشان می‌دهد که این نگاه، مخاطبان شبکه کودک را بیشتر کرده. الان انتخاب اول اغلب خانواده‌های بچه‌دار، شبکه کودک است. مهم‌ترین کسانی که شبکه کودک را تماشا نمی‌کنند کسانی هستند که تلویزیون آنالوگ دارند و نمی‌توانند شبکه‌های دیجیتال را دریافت کنند.

برای والدین کودکان هم برنامه دارید؟
شبکه کودک مهم‌ترین دستیار رسانه‌ای خانواده در تربیت است. بنابرین، ما در کنار پدر و مادرها و کمک‌حال‌شان هستیم. اما متاسفانه نمی‌توانیم برنامه‌هایی برای توانمندسازی مهارت‌های والدین بسازیم. چون نباید تکنیک‌های تربیتی موردنیاز بزرگ‌ترها را، به کوچک‌ترها یاد داد. شبکه‌های بزرگسالان مانند دو، یک، آموزش، افق و... باید به این مساله بسیار مهم بپردازند.  

از سوی مدیران صداوسیما، محدودیت خاصی برای فعالیت ندارید؟
به لطف خدا، در داخل سازمان صداوسیما، محدودیت خاصی برای شبکه کودک نبوده است. محدودیت اساسی در بیرون صداوسیماست. بودجه شبکه کودک، کفاف نیاز بچه‌ها به برنامه‌های خوب و جذاب را نمی‌دهد. متاسفانه هنوز  این باور در کشور شکل نگرفته که هر یک واحد سرمایه‌گذاری امروز در تربیت کودکان، صد واحد صرفه‌جویی فرداست.

شما هم از اسپانسراستفاده می‌کنید؟
بله، ما هم از حامی مالی استفاده می‌کنیم. متاسفانه هم دولت و هم مجلس، به این توافق رسیده‌اند که تنها حدود ۴۰‌درصد هزینه‌های صداوسیما را پرداخت کنند و ۶۰‌درصد باقیمانده آن از محل آگهی‌های بازرگانی و حمایت‌های مالی تأمین شود. منشأ خیلی از مشکلات هم، همین ناکافی بودن بودجه‌ها برای برنامه‌سازی است.

از معدود مدیران سیما هستید که در فضای مجازی کاملاً فعال و پاسخ‌گو هستید!
این مساله چند بعد دارد. بنده به‌دلیل این باری که روی دوش دارم باید نسبت به کارهای خود جواب بدهم، این بعد اول است و مردم حق دارند از من سؤال کنند و پاسخ بخواهند.  
بعد دوم این است که ما با یک خرد جمعی کار شبکه را جلو می‌بریم و به بازخوردهای مردم احتیاج داریم. وقتی خانواده‌ها بازخورد برنامه‌ها را گزارش می‌دهند، برنامه‌ها را نقد می‌کنند و پیشنهاد می‌دهند، این باعث می‌شود که خطاهای کار را متوجه شویم و بفهمیم وقتی تصمیمی گرفتیم؛ نتیجه آن چه شد؟ آیا درست اجرا شده؟ آیا در خانواده هم همان تاثیری را داشته که ما پیش‌بینی کرده بودیم یا خیر. هرچند شیوه‌های علمی‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرد تا برنامه‌های شبکه کودک اثرسنجی شوند اما ما در بیشتر شبکه‌های اجتماعی فعال هستیم و تلاش می‌کنیم شنونده خوبی برای حرف‌های مردم باشیم. این محدود به اینجا هم نیست. از طریق وب‌سایت شبکه، تلفن ۱۶۲ و پیامک هم نظرات خانواده‌ها را دریافت می‌کنیم.

چشم‌اندازتان برای شبکه کودک چیست؟
ما در چند مورد برنامه‌ریزی کردیم که نخستین نکته این است که از نظر کمیت بیننده، شبکه به حالت اشباع رسیده و حالا باید روی افزایش رضایت مخاطبان تلاش شود.  
به همین دلیل بر روی کیفیت کار می‌کنیم. نکته دوم این است که برنامه‌های برند قوی‌تری بسازیم. در سال ۹۶ حداقل مخاطب برنامه‌هایمان در پویا اگر زیر ۳۵‌درصد و در نهال زیر ۳۰‌درصد بود این‌ها را از آنتن می‌گرفتیم.  

پس کارکردن با شما در این شبکه سخت است!
اگر در نظر سنجی نتوانند اقبال مخاطب را نشان دهند از آنتن کنار می‌روند، در سال ۹۷ این را ۵ درصد بالاتر برده‌ایم، در رده خردسال زیر ۴۰ درصد برنامه از آنتن گرفته می‌شود در رده کودک و نهال زیر ۳۵ درصد؛ این هم اقدام دوم است.

کار سومی که امسال شروع کردیم، کمک به رشته‌های هنری مادر تلویزیون تا رونق مضاعفی پیدا کنند. مثل سینما و تئاتر کودک و نوجوان موسیقی کودک‌ونوجوان و ... هرچه این رشته‌ها رونق بیشتری داشته باشد شبکه کودک رونق بیشتری دارد و خلاق‌تر می‌شود. لذا ما تلاش می‌کنیم و از ابتدای سال هم جلساتی با هنرمندان داشته‌ایم که حال که پرمخاطب هستیم چطور می‌توانیم به رونق این رشته‌ها کمک کنیم و بیشتر با نخبگان این رشته‌ها در ارتباط باشیم تا بتوانیم در این شبکه از آن‌ها استفاده کنیم. یکی از آرزوهای شبکه کودک، افزایش سواد رسانه‌ای خانواده‌ها در استفاده از تلویزیون است. ما به‌عنوان مدیر رسانه، وظایف‌مان را تا حد زیادی انجام داده‌ایم: جدول پخش بسیار منظمی داریم؛ همه برنامه‌ها را در ای‌پی‌جی و سایت شبکه معرفی می‌کنیم؛ رده‌بندی سنی هر برنامه را مشخص ساخته‌ایم؛ مراقبت‌های تربیتی لازم را داریم و... گویی یک رستوران با غذاهای سالم و مقوی برای روح خردسالان و کودکان آماده شده است. اما انتخاب این غذاها، برعهده خانواده‌هاست. آن‌ها باید به تناسب فرزندشان، هم مناسب‌ترین غذای روح را برای او انتخاب کنند و هم مراقب باشند دچار پرخوری رسانه‌ای نشود.

*صبح نو